SEPE inaugura central fotovoltaica em Rotuto, Same

>> 20110109

Imagem: Same, 20 de Maio de 2010

"O Secretário de Estado da Política Energética, Avelino Coelho, inaugurou a central comunitária de energia fotovoltaica em Rotuto, Same, doada pela organização Coica através da ONG Coreana Young Men’s Christian Association (YMCA), no dia 20 de Dezembro de 2010.



Trata-se de um sistema piloto introduzido em Timor-Leste pela Organização Não Governamental YMCA em colaboração com a Secretaria de Estado da Política Energética.



A população de Rotuto é constituída por 350 famílias, divididas por 5 aldeias. Cada família recebeu uma lâmpada de 6 watts e uma bateria recarregável. A central de carregamento está instalada na sede do suco.



Para além do Secretário de Estado da Política Energética, participaram na cerimónia de inauguração da central comunitária de energia fotovoltaica de Rotuto, o Presidente da Coica e da YMCA, o Administrador de Manufahi, o Administrador do sub-distrito de Same, chefes de suco, grupos comunitários e a população local."



Fonte: http://timor-leste.gov.tl/?p=4466&n=1

Read more...

Lê-se no blog Eça que Rogério Lobato se vai candidatar


Num post editado no blog Eça, de sexta-feira, 7 de Janeiro de 2011, pode ler-se:

"Rogério Lobato candidato a Secretário-Geral da Fretilin?

Segundo consta, Rogério Lobato - irmão de Nicolau Lobato, morto em combate a 31 de Dezembro de 1978, cuja efeméride o Estado timorense assinalou pela primeira vez no passado 31/12, no Palácio Presidencial - está a iniciar contactos para se candidatar a Secretário-Geral contra a recandidatura do actual SG da Fretilin, Mari Alkatiri, no próximo Congresso da Fretilin.

Consta ainda que Rogério Lobato se candidata ao cargo de SG a fim de ter um palco para denunciar interesses de - segundo dizem - um pequeno grupo que está e sempre esteve a aproveitar-se do sofrimento de outros para sobreviver.

Consta também que no próximo Congresso da Fretilin 2011, Rogério Lobato vai esclarecer - de entre outros assuntos - quem decidiu mandar distribuir armas e criar milícias na crise de 2006, e vai dizer ao Congresso quem autorizou a entrada de homens armados em pleno congresso do partido de 2006 para inviabilizar a candidatura de José Luís Guterres e coagir os congressistas a votarem, de braço no ar, no único candidato Mari Alkatiri.

"

Read more...

ATConline Entrevista Ezkluziva Ho Banda GALAXY

>> 20110108


"
To’o ona tempo atu hatudu ita nia liberdade lolo’os nebe durante ne’e ema taka. Katak timoroan sira mos bele moris klosok no hamnasa iha liberdade nia laran“.


NOTA ULUK

Galaxy ne’e Banda timoroan hari’i depois de independensia ho istilu nebe kahur muzika tradisional ho rap, funk, rock, acustic no metal. Grupu ne’e foin dadauk reprezenta ba dala-uluk nasaun Timor Leste iha Festival Muzika Mundu iha Sines - Portugal, fulan Agostu tinan 2010. Ho kbi'it, Banda nebe hamutuk membru nain lima (5) hakarak hatudu ba mundu Timor nia existensia iha kultura no muzika. Iha tour ne'e Galaxy mos la lakon biban fahe sira nia conhecimento muzikal iha Coimbra, sidade universitaria, nebe sira ksolok teb-tebes tamba hananu hamutuk ho estudantes timoroan sira. Atu hatene liu tan, tuir mai ATConline nia dadalia (entrevista) ho porta-voz Galaxy, Melchior Dias Fernandes (Melly) no sira nain 4 seluk.

ENTREVISTA

ATConline: Saida Mak GALAXY? Hari'i iha sa tinan? No oinsa hamosu Banda ne'e?

GALAXY (Melly - M): Galaxy ne'e “Gabungan Laki-laki Sial”, nebe nia signifika la'os deit ba ami nia vida ohin loron nudar musisi (muziku) maibe molok banda ne'e hari'i, alias, depois de Independencia, ami uza tiha ona naran ne'e ba ami nia grupo nebe uluk moris hamutuk, halimar hamutuk iha Lospalos quando lakon ami nia estudo. Naran Galaxy ne'e rasik fo hanesan magnetik ba ami para bele hatudu ami nia keda ka talento nudar musisi. Husi kontestu naran, GALAXY ne’e signifika planet liur. Ami senti hanesan ami ne’e mai husi fatin seluk, i tamba ami mai husi planet seluk, ami prontu ba ida ne’e. Ne’e mak ami senti unik (uma marca, red), la hanesan ema bai-bain. Banda ne'e nia elementus mak hau rasik Melly (Vocal), Lelly (Guitar/Solo), Leo (Guitar Ritmo), Etson (Baixo) i Jitu (Baterista).

ATConline: Sa istilu muzikal Grupo Galaxy nian?

GALAXY (M): Ami to'o agora sidauk iha "ciri khas" ida ou karik iha hela ciri khas maibe ami sidauk laran metin ba ida ne'e, tamba iha grupo ne'e mai husi "background" toka nebe la hanesan. Balu uluk iha Metal, seluk seluk tan (sst)..., depois ami bolu malu i quando halo muzika ida hotu-hotu compor, ne'e mak sai reggae mistura ho rock, sst... Maibe ami nia intensaun metin liu iha ami nia laran mak “promove ita nia lian (lingua) liu husi Muzika”.

ATConline: Saida mak Galaxy hakarak tatoli ka transmiti liu husi hananu ka muzika Galaxy nian?

GALAXY (M): Wainhira ita sai musisi, ita la sadar, maibe hatene katak ita ne'e public figur ida. Hanesan public figure entaun ita tenki hanoin buat nebe ita atu fahe. Ba ami, ami koalia barak liu kona ba ita nia sociedade, ita nia realidade no reflekte liu ba moris susar jovem sira nian (frustrasaun).

ATConline: Banda ne'e ohin loron hetan interesse barak tebes husi sociedade ka fans sira. Oinsa ita bo’ot sira nia familia hare ka reage konaba ita bo’ot sira nia dedikasaun ba Banda ne'e, nebe ikus imi hili fatin iha mundo muzika?

GALAXY (M): Molok hahu, nudar inan-aman ida, sempre iha responsabilidade bo’ot ba oan sira. Iha preocupação, maibe ba tempu naruk ne’e, ami hakarak hatudu ami nia talento, atu nune'e bele hetan proud ka orgulho husi sira iha ami nia mundo nudar musisi. Iha ne’e sira fo apoiu!

ATConline: Foin dadauk ne'e imi reprezenta ita nia Rain Timor Leste iha Festival Musica do Mundo de Sines iha Portugal nebe hetan mos participação husi Nação seluk hanesan Jamaicos, Africanos no sst. Oinsa imi nia sensasaun quando reprezenta Timor iha event ne'e?

GALAXY (M): Ne'e momento no opotunidade ida diak tebes nebe bele hatudu Timor nia kultura muzika ba rai liur. Katak Timor ne'e la'os hanesan buat nebe ema barak hatene. Informa ba sira katak Timor mos bele toka, la'os violensia deit. Hakarak expressa sira nia arte, sira nia muzika ba rai liur e ne'e responsabilidade bo’ot ida atu reprezenta ita nia rain. Ami sente orgulho ho ida ne'e.

ATConline: Oinsa imi nia hare kona ba muzika husi rai seluk nebe ho objectivo hanesan, reprezenta sira nia rain iha Festival Musica do Mundo iha Sines?

GALAXY (M): Ne'e hanesan momento uniku. Evento hanesan ne'e mak ita bele hare katak muzika ne'e la'os klo'ot, muzika iha mundo hotu-hotu iha, dala ruma ita rona deit mas ami foin hare ho matan iha festival mundial ne'e. Ami asisti e ne’e especial ba ami (partisipa iha evento ida ne'e).

ATConline: Ne'e la'os primeira vez mak Galaxy reprezenta Timor iha rai-liur, hanesan agora iha Portugal, maibe Galaxy mos ba ona Australia no Indonesia. Concerto ida nebe mak marka liu ba imi nia aktuasaun iha rai liur?

GALAXY (M): Concerto nebe marca liu ba ami quando reprezenta Timor pela primeira vez iha Australia. Ne'e hela hanesan historia ida ba ami, tamba, primeira vez mak ami sai husi Timor, i hetan reacção positiva husi ema nebe assisti ami nia Banda. Ate barak mak loke ibun. Iha ne'e ita nia ulun mos nakonu ho perguntas, ou tamba sira falta informação ka la hatene Timor ne'e iha nebe? Ba ita, ne’e hanesan prinsipiu ida, ita hakarak kanta ho ita nia lian rasik Tetum no fataluku. Mesmo sira la compreende ita nia lian maibe muzika ne'e universal, la precisa compreende nia lirik maibe bele senti nia ritmu nebe provoka ita nia hanoin.

ATConline: Iha opiniaun publiku dalabarak mak questiona kona ba Galaxy nia trabalho, liuliu show ba rai-liur, nebe husu tamba sa mak Galaxy kanta deit ho lian Tetum? Nusa’a mak la kanta ho Ingles ka iha Portugues? Oinsa imi nia komentariu kona ba ida ne?

GALAXY (M): Ne'e loos!, sira iha dunik razão! Maibe se ita hotu-hotu kanta iha Ingles se mak atu kanta Tetum? Atu diak ka a'at to'o nebe, ita nia língua ne'e tetap ita nia língua, tamba quando ema iha interesse bele buka compreende ita nia língua, tamba ita mos dala ruma kanta ho sira nia lian Inglês. Ne'ebe ba ami prefere kanta ho Tetum.

ATConline: Ema barak mak surprise ho imi nia viagem mai Portugal. Hakfodak rona katak banda foun Timor ida ho naran Galaxy mai halo actuação iha Portugal. Musisi sira seluk mos hakarak hetan experiensia iha liur, maibe la fasil. Por exemplo ita nia artista lian-lotuk, Aida Belo, agora dadauk ne'e iha Malasya (halo hela gravasaun) mos hakarak hakat ba Portugal, maibe sei iha hanoin deit. Neduni, Sines ba imi ne'e hanesan oportunidade ida. Oinsa imi ida-idak nia hare kona ba ne'e?

GALAXY - ETSON: Ne'e diak ba hau nia-an no mos ba hau nia grupo GALAXY, tamba primeira vez mak ami aktua iha Europa, Portugal. Iha Festival ne'e ami mos lori ita nia kultura hodi fahe ka partilha ho sira husi rai seluk, mesmo que iha problema ho língua mabe hanesan Melly dehan tiha ona katak la precisa ema atu compreende ita nia lian para bele gosta ita nia muzika mas senti ho nia ritmo deit. Hanesan tokador ka musisi hau hanoin sei la falta kbi'it atu ba oin nafain. Ami nia aktuasaun ne'e mos sei la para iha ne'e deit, no hein katak loron seluk la'os deit GALAXY mak reprezenta Timor maibe kolega ka musisi sira seluk bele iha oportunidade ida hanesan, tamba ba ami ne'e sorte bo'ot ida bele lori naran Timor iha tour ida ne'e. Karik aban ka bairua grupo seluk mos bele hetan oportunidade toka iha liur. Iha pergunta dehan “imi nia grupo ne’e mak kala diak liu ona iha Timor, nemak hetan convite husi Sines?”. Hau tahan, “lae, ne’e sorte ida ba ami, tamba iha timoroan barak mak toka diak liu”. Hein katak loron ida sira mos bele hetan oportunidade hanesan ami hetan agora ne. LEO: Ba hau, ne'e hanesan orgulho bo’ot ida, basaa, ho ami nia telento deit (laiha formasaun muzika) bele hetan oportunidade, lori Timor nia naran, aprezenta iha Portugal. JITU: Habadak lia-fuan, ba hau ne’e hanesan mehi ida. LELLY: Hau contente tebes tamba bele toka iha evento ne’e. Maibe contente liu toka iha Coimbra tamba timoroan barak mak kanta no dansa hamutuk ho ami iha Galaxy nia muzika. "... wainhira o nia liman komesa kona hau, hau taka hau nia matan ne'e, senti ne'e"!.

ATConline: Oinsa imi nia hare kona ba desenvolvimento muzika iha Timor?

GALAXY (M): Ba hau rasik kona ba desevolvimento muzika iha Timor ladun iha. Barak liu mak mai husi liur ka hetan influensia husi kultura rai-seluk nian i ita rasik laiha atu hatudu ba li’ur.

ATConline: Hanesan jerasaun foun ho imi nia estilu muzikal ketak (diferente) nebe iha mistura tradicional ho funk, rock, reggae, no sst., oinsa imi nia opinião konaba muzika tradisional hanesan Korometan nebe ohin loron “kala lakon ona” no ladun iha ona interesse husi ita nia sociedade?

GALAXY (M): Muzika ne'e ba ema ida-idak ho nia gostu. Ami ne'e moris iha tempo uluk karik dalaruma ami mos toka tuir tempo uluk nian, ne'ebe muzika ne rasik cresce hanesan ema, nia moris mai nia boot... Neduni, ba hau nia hanoin muzika Koremetan ne’e ita adopta uituan karik tamba ita nia bisavó sira la uza violino, ne'ebe atu koalia kona ba Koremetan ne'e tradisional ka lae hau mos ladun hatene.

ATConline: Iha imi nia Album no espectaculo hananu ida nebe mak ema rona ka apresia liu?

GALAXY (M): TAKA MATAN! Sira dehan, muzika Taka Matan ne’e iha “konotasi jorok” no provokatif, iha nia sentidu kontaktu ka “sentuhan”. Ne’ebe kuandu a’at, a’at liu no di’ak, di’ak liu! Tamba hananu Takan Matan ne’e rasik nia lyric sensitive uituan i entaun fasil ba ema atu kanta tuir. Quando ema rona no kanta tuir, to fila ba uma mos nia sempre hanoin muzika ne'e. Ema sente liu husi mensagem iha muzika ne'e nia conteudo. Hare husi ponto de vista seluk, ami koko loke pajina foun iha panorama muzika Timor, nebe fila-ba-mai mak “hau hadomi o”! Ema rona ami nia muzika (barak mak provoka hakilar), sira senti mensajen nebe ami hakarak hato’o.

ATConline: Bele hatene imi nia banda favoritu nebe fo influensia ka inspirasaun ba grupu ne'e (Galaxy)?

GALAXY - MELLY: Hau gosta REM. Hau senti katak nia diferente uituan kompara ho sira seluk nebe mak hau conhece. ETSON: Ba hau, hanesan favorito sidauk iha Banda nebe bele fo inspirasaun mai hau, maibe hau sempre rona muzika husi banda barak, nebe mak hau gosta dala ruma hau adapta tuir. LELLY: Hau nia style muzika sidauk iha maibe hau gosta rona muzika barak. LEO: Hanesan, hau mos apresia muzika barak. JITU: Ko’alia konaba muzika ne’e barak, maibe gostu ne’e depende ba ema ida-idak.

ATConline: Saida mak imi hein husi Concerto nebe sei halao iha Coimbra?

GALAXY (M): Ami hein katak ami bele fahe tempo diak ho maluk timoroan sira, maluk malai-mutin sira e especial ba estudante timoroan sira iha Coimbra, atu bele halibur hamutuk ho ami iha muzika.

ATConline: Ita boot sira iha plano ba futuru i oinsa ho Banda ne'e?

GALAXY - MELLY: Ba futuru, se ita serius duni, hanesan agora ne’e, fiar katak ita nia governu mos sei loke matan, atu iha concerto nebe dada grupu husi liur ba rai-laran. Ba ami nia grupu ne’e, hau espera katak nia la lakon ba tinan barak, tamba hare-ba nia istoria, jerasaun hat ka lima tuir mai sei nafatin ko’alia liberdade. ETSON: Hau hanoin ne'e araska uituan atu koalia kona ba futuro Banda nian. Iha mehi barak nebe hau rasik hakarak loron ida sei hetan ba Banda ne'e, maibe ita la hatene... Hau prefere husik Banda Galaxy ne'e la'o tuir dalan nebe nia iha i koko moris ho situasaun nebe iha. Ami prontu simu saida mak akontese iha oin mai! JITU: Hau iha esperansa ba Geração Foun Galaxy nian, sira mak sei halo moris diak liu tan muzika iha Timor Leste. Tamba ami, Galaxy ida agora ne'e, ladun comprende diak muzika, hare husi teoria, basaa ne'e apenas ami nia talento natural e hein katak new generation bele sai diak liu i hi’it a’as valor muzika timor nian ba mundo.

ATConline: Iha inisiativa ruma hodi haburas muzika iha Timor ?

GALAXY (M): Persija iha evento bebeik para ema bele moris hamutuk ho muzika. Problema mak ita nia sénior sira ne’e laiha interesse ona ba investimentu iha muzika, sira la hanoin atu halo muzika foun, sira preokupa liu toka iha kafe no bar para hetan income. E, entaun, jerasaun foun sira ne’e oinsa? Uluk ita rona no apresia tebes sira nia muzika maibe agora sira tenki kanta ema nia muzika iha Bar ho fins lucrativos ka osan deit. Neduni, persija iha concertos para sira nia existensia nudar legend ne’e iha folin ka valor no hetan reconhecimento. Realidade seluk mak musisi timoroan sira fokus liu ba oinsa bele moris (han-hemu nian).

ATConline: E, ita nia governu…?

GALAXY: Sidauk iha programa ka inisiativa promove kultura muzika iha Timor, karik iha maibe hare liu ba loron bo’ot (dias nacionais). Opiniaun kritika karik ba governu: atu hamenus uitoan ko’or muzika manja (cengeng ka fuan-kanek) sira nebe mak governu konvida ba halo concerto iha ita nia rain, por exemplu husi Indonezia. Sira ba toka iha Timor la lori valor mas fila lori osan bo’ot. Karik di’ak liu mak se sira lori valor diak ba ita nia dezenvolvimentu no investimento iha ita nia muzika. Iha espasu ba muziku timoroan sira, maibe falta deit saida mak atu halo. Iha planu ba oin, maibe nia implementasaun mak sei la’o ho difikuldade. Ba ne’e, hein katak atu hamosu tan programa sira nebe fo valor ba buat sira nebe importante, hanesan, kultura no muzika!

ATConline: Galaxy pronto hatan hasoru dezafiu?

GALAXY (M): Iha ita nia moris sempre hasoru dezafiu, nebe iha di’ak no ladi’ak. Maibe iha kontextu ne’e ami hasoru nia ho sportif, bersaing secara sehat.

ATConline: Mensagem ba timoroan sira iha Coimbra?

GALAXY: Ami hakarak fahe muzika no fo suport ba maluk sira nia estudo. Estuda nafatin to’o nível a’as, para fila hodi kaer-metin ita nia rain. Ba komunidade timoroan sira, atu dehan deit katak Timor ne’e ita nia rain nafatin…! Buat ida ami gosta iha imi (iha Coimbra) mak imi nia espiritu nudar timoroan, metin nafatin!

ATConline: Iha mensagem ruma imi hakarak hato’o ba Fans ou ba sira nebe mak durante ne'e sempre acompanha Galaxy nia trabalho?

GALAXY (M): To’o ona tempo atu hatudo ita nia liberdade lolo’os nebe durante ne’e ema taka. Katak timoroan sira mos bele moris klosok no hamnasa iha liberdade nia laran. Mai ita hamutuk hatudu ita nia liberdade ne'e liu husi muzika Galaxy nian. Agradese ba imi hotu nia apoio.

NOTA IKUS

Galaxy moris iha Lospalos maibe nia baze aktividade iha Dili nebe daet ho eskola Arte Moris. Grupo ne'e hetan rekonhesimentu ho sira nia trabalho nebe aborda issue sira hanesan Explorasaun Timor Gap, Korupsaun, SIDA, prekonseitu, gender no neo-kolonialismu. Nudar klibur foin-sae, Galaxy, foti mos problema sosial no vida quotidiana foin-sae sira. Tamba ne’e mak sira viagem ba Portugal hetan apoio husi Presidente Republika Ramos Horta, Arte Moris, Moving Cause no seluk tan…!

Partisipasaun iha concerto Festival Musica Mundo iha Sines, Portugal, foin dadauk ne'e hanesan oportunidade diak ida hodi afirma liu tan Galaxy nia existensia iha panorama muzika Timor Leste. Sira nia aprezentasaun iha Sines, Coimbra no Porto hatudu la'os deit knanuk maibe hato'o mos tatoli kona ba Timor Leste nia aktualidade.

"Buat barak mak muda iha Timor Leste. Ami nia Nasaun foun, livre i ami nia juventude hakarak moris iha liberdade ne'e", komenta Melly Fernandes ba Jornal de Noticias (JN).

Galaxy ninia knananuk maioria reflekte ba moris foin-sae sira nebe nakonu ho terus no susar oi-oin iha tempu depois de Independensia. Grupo muzikal nebe mak mosu iha tempu depois Ukun-an atu hatan hasoru dezafius iha klosan sira nia moris (iha dimensaun sosial no kultural). Kala ne'e mak Galaxy la simu termu konkorensia ho kolega no banda timoroan sira seluk. Katak aseita dezafius, la'os konkorensia. Maibe, Melchior Dias Fernandes garante katak "Galaxy sei provoka nafatin ema nia mente no halo sira hanoin". Hanoin no kanta ho Galaxy!

Sira lia dia dehan “Ami nia difikuldade mak oan sira nia susu-wen no sira nia futuru”, katak maski moris simples maibe la haluha sira nia responsabilidade nudar kepala rumah tangga. “Merakyat” ne’e sira nia hahalok moris lorloron nian nebe hetan simpatia maka’as husi fans sira.

Luta hametin-an iha grupu, sucesso no hare ba loron aban.

Obrigadu Galaxy!

ATConline

Núcleo de Comunicação Social. Entrevista: Sandra Jesus/Arlindo Fernandes. Foto: Red. ATCOL. Colaboração: Rosalino de Jesus Rego. Edisaun: Redasaun ATConline. Data Entrevista: 4 Agosto 2010.

Read more...

'Interview with Kirsty Sword Gusmão of Timor Leste '

>> 20110106


posted by Fr. Michael SSM @ 10:49 PM | Institute for Healing of Memories

Read more...

Um mimo | Natal 2010: Coimbra & Timor-Leste

>> 20110104

Um Natal passado com amigos. Amigos especiais. Alguns de nós sem a família por perto. Uma ponte de amizade entre Coimbra e Timor.
[Link para o YOUTUBE http://www.youtube.com/watch?v=iMIbuRN87H0)

Feliz 2011!!!

Read more...

"O Governo de Timor-Leste dá as boas-vindas a 2011 com determinação e com o apoio do Povo”.

>> 20110103


Read more...

Um exemplo excelente, porque não aplicar?

300 Year Old Food Forest in Vietnam

Paradise In Your Backyard
 
This is what I think of as a paradise on earth -- a 300 year old food forest in Vietnam. 28 generations have shared in developing this spectacularly lush environment that not only feeds the family, but provides all the medicinal herbs and plants they need.

Imagine growing up in an environment where you just need to walk outside the door and there is all the sustenance you will ever need -- literally provided by your ancestors!

This is an inspiring story that we can be thinking about as we take steps to convert our backyards, front yards and even windowsills into food producing spaces. Can we begin to think about 28 generations from now? What could be more meaningful and important than that?

Geoff Lawton is a permaculture consultant, designer and teacher from Australia. Lawton's aim is to establish self-replicating educational demonstration sites. He has currently educated over 6,000 students in permaculture worldwide. Lawton's 'master plan' is see aid projects being replicated as fast as possible to help ameliorate the growing food and water crisis.

Stay tuned for more!

- Bibi Farber

Read more...

  © Blogger template Simple n' Sweet by Ourblogtemplates.com 2009

Back to TOP